IJslanders: een persoonlijke ziekte-geschiedenis

O.K., het is inmiddels wel duidelijk wat ik vind van IJslanders. Maar wat kan er in een mensenleven toch gebeurd zijn om zo’n emotionele binding te bewerkstelligen tussen een mens en een töltende wolbaal. Een paar gebeurtenissen in je jeugd en wat “toevallige buren” bijvoorbeeld. Dat zijn zaken die bepaald helpen zo’n binding tot stand te brengen en te versterken. Zo ook in mijn geval.

IJsland en IJslandse paarden vormen een combinatie met een grote emotionele waarde voor mij. Een passie die nu al meer dan 50 jaar lang deel van mijn leven is. Een belangrijk deel en soms een doorslaggevend deel. Een jubileum dus.

Aanvankelijk was ik ‘gewoon’ paardengek.Ik tekende ze en ik fotografeerde ze van jongs af aan, maar toen ik ze in Epe (bij de familie Faber, ja die van de legendarische “Fritjamyrihoeve”) pas echt leerde kennen was ik voorgoed verloren. Het gevoel van thuis komen.

Enkele eerdere gebeurtenissen in mijn leven legden daarvoor de basis. Ten eerste de rijlessen die ik jarenlang genoot op de ‘Duin Manege’ in Zandvoort, o.a. van de heren Slagveld en Anton (Toontje) Ebben: “Voorwaarts- neerwaarts” weet je wel en: “gebruik je sporen eens een keer, knul, die paarden zijn niet van kantkoek en die sporen heb je niet om pizza’s mee te snijden”.Dat zijn overigens grappen die je met een IJslander niet moet uithalen. Je hebt meer aan de volgende instructie: “balans en zitten, zitten, zitten”. Dat was de basis, zes jaar klassiek rijkunstig onderricht en dat was niet verkeerd als je IJslander wilt rijden (behalve die sporen natuurlijk, want die sporen een gewoon paard aan tot grotere inspanning, maar ze werken op een IJslander als een sigarenpeuk in het kruitvat).

In de jaren ‘57 en ‘58 probeerde ik de onderbouw van het ‘Coornhert Lyceum’ te Heemstede zo goed en zo kwaad als dat ging, te overleven. De hele winter door weer en wind 11 km heen en terug van Zandvoort naar Heemstede. Een van de belangrijkste aanleidingen voor de vasthoudendheid om ook 's winters op de fiets te gaan lag in de aanwezigheid van een grote kudde kleine, ruige paardjes in een weide van het toenmalige ‘Landgoed Groot Bentveld’. Die hele winter fotografeerde ik melancholieke ponyogen, zachte ponyneuzen en ruige ponylijven tegen elkaar aangedrukt tegen de kou, pony’s spelend en steigerend, rennend en rustend. Ik kon er niet genoeg van krijgen. Maar in het voorjaar waren ze opeens verdwenen, zomaar opgelost in het niets. Weg al die harige, inmiddels verharende, mottige ponylijven, weg die melancholieke ogen. Gewoon weg. Het enige wat overbleef waren honderden foto´s. Zwart-wit vergrotingen van kleine, compacte paardjes in de sneeuw, in de zandstorm, in de regen, in de heldere vrieslucht, in de voorjaarszon..... en als laatste foto een lege wei. De foto´s gingen verloren tijdens twee branden en vele verhuizingen. Maar als ik mijn ogen dicht doe zie ik ze weer, ook zonder de foto´s. Wat bleef was een gevoel van iets verloren te hebben, iets wat ik nooit gehad had.

Pas onlangs kreeg ik bevestigd wat ik altijd al had vermoed. Het ging hier om een van de eerste transporten IJslanders, door dierenvrienden en paardenliefhebbers gered van IJslandse en Europese slachthuizen en verspreid over medestanders die de beestjes opvingen en in hun hart sloten[1].

En dan die boeken van Ursula Bruns, over de Immenhof. Mierzoet verteld en mierzoet verfilmd, maar ook vol kleine paardjes en grote avonturen. Ze completeerden (voorlopig) mijn beeld van die grote kleine paarden uit het noorden, uit het land van vuur en ijs. Die IJslandse herkomst kwam bij Ursula’s boeken toen nog niet erg uit de verf, evenmin als de bijzondere gangen, maar dat was later niet meer van belang. Toen was er immers Ursula´s spreekbuis, de Ponypost, voorloper van ‘Freizeit im Sattel’, waarin ervaringen en probeersels konden worden uitgewisseld en uitgedragen. En nog later was daar de familie Faber. Puur toevallig werden ze in Vemde boven Epe onze buren. Puur toeval, ja hoor..... maar toeval bestaat niet. Waarover later meer.

Het ‘icevirus’ blijkt een reële bedreiging voor de geestelijke volksgezondheid. Als je er door wordt getroffen veroorzaakt het onredelijke gevoelens van geluk tijdens het rijden en heftige emotionele bindingen met het land, de cultuur en met name de paarden. Zeker als je door een jeugdbesmetting al extra gevoelig bent. En ik weet uit ervaring: het gaat nooit meer over

---

[1] Sinds kort weten we dat reeds in de 19e eeuw IJslandse paarden een belangrijke bijdrage leverden aan het paardenbestand van het vaste land van Europa en de Verenigde Staten. Journalist en hippisch historicus Torgeir Gudlaugson ontdekte dat reeds president Teddy Rooseveld zijn kinderen een tweetal IJslanders cadeau deed. En telgangende IJslanders stonden ook aan de basis van de fokkerij van pacers voor de renbanen in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en zelfs Australie. En avontuurlijke Duitsers trokken reeds 100 jaar eerder dan we tot nu toe aannamen met IJslandse paarden over het eiland uit Vuur en IJs en introduceerden de IJslander bij enkele invloedrijke Duitse adelijke families die er systematisch mee fokten op hun voorvaderlijke landgoederen.